بهار نامه ۱۴۰۰

 

در این شماره می خوانید:

 

 

سخن آغازین

خاصه اکنون که صبا مژده فروردین داد

دفتر دوم صبا‌نامه را در حالی پیش منظر شما سروران گرام می‌گشاییم، که همگام است با طلیعۀ بهار و آغاز سال نو.

راقم، پیش از هر چیز بر خود فرض می‌داند، که مراتب امتنان خاصه را از همه فرهیختگانی که بازخورد دلگرمانه و تحبیب همدلانه ایشان پس از نشر پیش‌شماره اول (زمستان‌نامه) موجب وجد مضاعف گروه نویسندگان و تیم اجرایی نشریه گردید، به حضور معروض دارد. همچنین کمال تشکر را از عزیزانی که با ارسال مطالب ارزشمند خود سبب‌ساز پرمایگی شماره حاضر و آتی گشته‌اند بجای می‌آورد.

دامنه سخن را کوتاه و از تعریض کلام کلیشه‌وار در خصوص آنچه که از ادبار روزگار طی سال گذشته بر همگان رفت اجتناب نموده، و گزارشی مختصر از دست‌آوردهای مکتب صبا در سال ۱۳۹۹ خورشیدی تقدیم می‌گردد.

هزار گونه ادب، جان ز عشق آموزد

که آن ادب نتوان یافتن به مکتب‌ها                     

(مولانا)

نکته‌ای که بسیار حائز اهمیت است و بایستی در این مجال بدان اشاره نمود، همکاری نویسندگان مطرح در زمینه موسیقی است که افتخار همراهی را به مجموعه تولیدکنندگان محتوا و گروه نشریه مکتب صبا داده‌اند. همچنین همکاری و ورود جوانان نوقلم در عرصه نگارش و موسیقی با این مجموعه مزید مسرت است.

در این نشریه از ابتدا سعی بر این بوده است که تحلیل محتوایی و موضوعی جایگزین خاطره‌نگاری تکرار مکررات گردد، تا بدین‌وسیله موجبات تضییع برای خوانندگان فراهم نیاید. از سوی دیگر توجه به جنبه‌های هرمنوتیک، پدیدارشناسی، ریخت شناسی و نماد شناسی در مطالعات و مقالات ارائه شده بیشتر مداقه نظر قرار گرفته‌اند، که این خود پاسداشت حرمت خواننده را برای تخصیص اوقات شریف خود جهت مطالعه و مرور مطالب صبانامه بجای می‌آورد. در نهایت؛ نگاه به موسیقی پساصبایی با رویکرد سنت، آیین و نوگرایی در مقابل باستانشناسی موسیقی از دیگر نکات مورد نظر برای حفظ و تداوم سویه‌ها در روند نگارش تولید مقالات بوده است.

در سالی که گذشت، همراهان مکتب صبا شاهد دیگر اتفاقات خجسته‌ای بوده‌اند، که عناوین اهم آنها به شرح زیر است:

  • آغاز آموزش ردیف صبا برای دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه هنر.
  • بازنگری و بازنگارش آوانگاری ردیف صبا و آماده‌سازی دفتر اول برای چاپ و نشر.
  • تولید مجموعه آموزش تصویری دوره اول ردیف صبا با همکاری مؤسسه خنیاگر.
  • تأسیس کارگاه تولید ساز (سه‌تار) و ارائه اولین نمونه سه‌تار مکتب صبا با توجه به خصایص صوتی ساز «عشقی»  پس از دو سال تحقیق و تولیدات آزمایشی.
  • بنیانگذاری اندیشکده مکتب صبا .
  • تشکیل کارگروه‌های تخصصی برای تولید دانشنامه مکتب صبا .
  • مشاوره، همکاری و نظارت بر ۲ پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد با گرایش مکتب صبا .
  • تکمیل دوره فراگیران مکتب صبا و اعطای گواهینامه پایان دوره به ایشان (لیست اسامی در پیوست همین نشریه)
  • تعیین جایزه بزرگ مکتب صبا ، که پایان هر سال به یکی از اعضای مکتب صبا تقدیم خواهد شد. (جزییات بیشتر در شماره‌های آتی اطلاع‌رسانی خواهد شد.)

در پایان این مقال، نوید تولید و نشر ویژه‌نامه‌ای به‌مناسبت زادروز ابوالحسن خان صبا در ۱۴ فروردین به حضورتان معروض داشته، سالی خجسته و توأمان با آرامش را از دادار هستی‌بخش برای شما آرزو می‌نماییم.

۲۹ اسفند ماه ۱۳۹۹

عباس حمزوی

 

در این شماره می خوانید

رمزگشایی از آیین کهن سماع و تداوم آن در نمونه ای متأخّرتر، ٬٬رقص گورجیف٬٬

«گردش این باد از معنی اوست همچو چرخی کو اسیر آب جوست »

[ لطفا برای ملاحظۀ مقاله با تصویر ، به بهارنامه مراجعه کنید]

مثنوی معنوی، دفتر اول

ابدانی چرخان در فضایی غبار آلود‍‍، نوای موسیقی ای که از سازهای نی،دف و عود به گوش می رسند، به همراهی کلامی متشکل از اشعار یا اذکار، شکل دهنده ی مراسمی هستند که سال هاست عنوان ٬٬آیین سماع٬٬را که بخشی از مناسک عبادی تصوّف است به یدک می کشند. این آیین به مثابه ی هر مراسم آیینی دیگری که برآمده از ادیان وحدت گرایانه و ایده آلیستی است ریشه در بستر معانی و...

اشاره:

هدف از ارائۀ این مطلب در این مقال و مجال به بهانۀ عکس‌نوشت، نیم‌نگاهی به ریخت‌شناسی (مورفولوژی) جامعۀ ایرانی در عصر گذار به مدرنیته[۱] و توجه به آرایش خاص چهره مشاهیر این دوره با سبیل موسوم به سبیل مسواکی[۲] (Toothbrush Mustache) یا همان سبیل هیتلری[۳] معروف بطور اعم و شخص ابوالحسن خان صبا بطور اخص می‌باشد. بنا به این گزاره، توجه به جریانات زمینه‌ای و بافت‌شناسی دوره تاریخی عصر مدرنیته در ریخت‌شناسی افراد شهیر از پیروی گونه ای متفاوت از مُد[۴] روز، و استنتاج منطقی از گرایش به مدرنیته توسط شخص ابوالحسن صبا مورد مداقه است.

مُد واژه‌ای فرانسوی و به معنی شیوه و روش و در...

گوش کردن، یعنی پیدا کردن معنی در صدا. صدا در زمان اتفاق می­ افتد. پس صدا ما را در زمان و مکان قرار می ­دهد. یعنی زمان و مکان را برای ما قابل درک می ­کند زیرا همواره در "اینجا" و "اکنون" اتفاق خواهد افتاد.

"به ­طور کلی، ساختار هر نظام موسیقایی را می­ توان متشکل از دو عنصر بنیادینِ "فضا"و "زمان" دانـست که در قالب مؤلفه ­های "فضایی ـ صوتی" و "زمانی ­­_ وزنی" متجلی می ­شـوند (توما[۱]:۲۰۰۳، اسعدی:۱۳۸۵).

بدین ترتیب که "اصوات فضا را اشباع می ­کنند و ریتم _ متر [وزن] زمان را نظم می ­دهد" (مسعودیه:۱۳۸۳ اسعدی:همان). از آنجا که صدا همیشه عنصر زمان را در خود دارد لذا شنیدن مساوی است با...

چکیده

آنچه از آن تعبیر به حکمت و فلسفه موسیقی می‌شود شاخه‌ای از دانش عام فلسفه بوده است که در طبقه‌ای خاص و تحت فلسفه وسطی یا ریاضی مورد کنکاش و نظرورزی قرار گرفته است. تمزیج و ترکیب عناصر تفکر ایرانی و یونانی و هندی عزیمت‌گاه برهم‌نهاده‌ای شده است که خود را در رسالات فلسفی و موسیقایی در دوره اسلامی به منصه ظهور رسانده است. در این میان تفکیک دو رویکرد استدلالی و اشراقی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌گردد که هریک به فراخور،پایه‌های بنیادین اندیشه موسیقایی را پی‌ریزی نموده‌اند. در این نوشتار تلاش بر آن است تا با واكاوی بنیان های تاثیر گزار بر این حوزه به بررسی مبانی و مبادی فلسفی مترتب...

مقوله­ ی نگارش ردیف در تاریخ موسیقی ایران، پس از طی فراز و نشیب­ های فراوان مرحله ­ی گذار خود را سپری می­کند و به مرور نگارش ردیف با روایت­های مختلف امری است که شاید برای موسیقی دستگاهی ایران، ضرورت بیشتری پیدا کرده باشد. از جمله مسائلی که در این باب حائز اهمیت می­گردد مفاهیم روایت­گری و ساختارگرایی است که مدخل مفصلی در مطالعات نظری هنر معاصر را در بر می­گیرد. مطالعات بینارشته ­ای می­تواند در بسیاری از حوزه ­ها به ایجاد نگرش­های نوین منجر شود. بررسی واج­شناختی و دستوری ( صرف-نحو) که برخاسته از علم زبان­شناسی هستند توسط پژوهشگران موسیقی مانند گوستاو بکینگ[۱] و لئونارد...